معلمان ابتدایی می‌توانند از انواع راه‌ها و تمرینات برای کمک به تقویت مهارت‌­های املایی دانش‌آموزان استفاده کنند.

وقتی که در دوره‌ی ابتدایی بودم، از روزهای جمعه‌ می‌ترسیدم. چون براساس درس­‌هایی که در طول هفته می‌خواندیم یا فهرستی از کلماتی که برای حفظ کردن مشخص می‌شد، معلمان از ما آزمون املا می‌گرفتند. من به سختی کلمات را حفظ می‌کردم و همیشه احساس می‌کردم عملکردم ناامید‌کننده است!

هرچند معلمان من نیت خوبی داشتند، اما اجبار به مطالعه­‌ی لیستی از کلمات که از نظر معنایی متفاوت بودند و ما معنی آن‌ها را متوجه نمی‌­شدیم، با بهترین روش‌ها متضاد بود (و هنوز هم هست). در نهایت، من سریعا بیشتر کلماتی که مطالعه کرده‌­بودم را فراموش کردم، املا و نحوه‌ی صداکشی کلمات را به خوبی یاد نگرفتم.

من هم در سال اول تدریسم، روش‌های متداول تدریس را دنبال می‌کردم، یعنی: قبل از آزمون‌های املا، یک لیست از کلمات را به دانش‌آموزان می‌دادم تا آن‌ها را تمرین کنند و پس از هر آزمون، آن‌ها مجاز بودند با استفاده از لغت نامه، اشتباهات خود را اصلاح کنند.
این نوع آزمون املا نیاز به تمرین و تکرار زیاد داشت و دانش‌آموزان بعد از حفظ، به سرعت کلمات را فراموش می‌کردند. در آن زمان فکر می­‌کردم که من و معلمان سابقم از روش صحیحی استفاده می‌کنیم، اما بعدها متوجه شدم که املا نباید فقط به تکرار، تمرین و حفظیات محدود شود.

دکتر ریچارد جنتری که از شناخته‌­شده ترین کارشناسان سوادآموزی، متخصص خواندن، نوشتن و املا است، اظهار کرد: معلمانی که به دانش‌آموزان یک لیست از کلمات می‌دهند و تنها در روز شنبه آزمون برگزار می‌کنند، در حقیقت فقط از یک نوع سبک آموزشی و تدریس برای املا و واژه آموزی پیروی می‌­کنند و این نوع تدریس چندان کارآمد نیست. دکتر جنتری و همکارانِ او بر آموزش مستقیم، برنامه‌­ریزی شده و مرتبط تاکید کرده اند. من با توجه به توصیه­‌های ایشان موارد زیر را پیشنهاد می­کنم:

۱- کلمات را با قواعد املایی یکسان آموزش دهید.

از اینکه به دانش‌آموزان لیستی از کلمات مختلف برای حفظ بدهید، خودداری کنید. اگر کلمات هدف هر درس به یکدیگر مرتبط باشند، آموزش موثرتر است. یعنی این کلمات الگو یا قواعد املایی یکسانی را داشته باشند. به عنوان مثال، به دانش آموزان ابتدایی الگوی املایی هَکسره «ه» یا «ــِـ ربط» را آموزش دهید و فرصت‌های متعددی برای تجزیه و تحلیل، بحث، و مطالعه‌ی کلمات مرتبط فراهم کنید. با استفاده از این روش، دانش‌آموزان بهتر می‌توانند به طور مستقل (و حتی خودکار) کلماتی را که هرگز ندیده‌اند، نشنیده‌اند یا حفظ نکرده اند را رمزگذاری کنند و بنویسند.

۲- در تدریس خود تفاوت‌ها را در نظر بگیرید.

حتما قبل از شروع به تدریس هر مفهوم املایی، یک آزمون ابتدایی غیررسمی برگزار کنید. در این آزمون، از کلماتی که دانش‌آموزان برای نوشتن به آن‌ها نیاز دارند، استفاده کنید. مطمئن شوید که هر دانش‌آموز از لحاظ توانایی نگارشی در چه مرحله‌ای از یادگیری قرار دارد، تا بتوانید برای تدریس مفاهیم املایی به کلاس یا گروه‌های کوچک، راهبردهایی مناسب ارائه کنید که به نیازهای همه آن‌ها پاسخ دهد.

شما با مطالعه­‌ی نوشته­‌های دانش آموزان می‌توانید مشکلات املایی آنها را شناسایی کنید. سپس با ارائه‌ی بازخورد و انجام تمرینات مداوم و پیگیری منظم، مشکلاتشان را تصحیح و برطرف کنید.

۳- توجه به انتخاب و علاقه­‌ی دانش آموز

همیشه نباید از یک لیست کلمات از پیش تعیین شده استفاده کنید. گاهی باید از دانش‌آموزان بخواهید کلماتی که علاقه مندند را بگویند، تا املای آن‌ها را بیاموزند. همچنین می‌توانید روی کلماتی که با علایق شخصی و اجتماعی آن‌ها همخوانی دارد، تمرکز کنید تا انگیزه‌ی دانش‌آموزان برای یادگیری نحوه نوشتن صحیح آن کلمات افزایش یابد.

تحقیقات مایکل جیمز، در سال 1986 از روش ذکر شده، پشتیبانی می­کند. او این روش را با برخی از دانش‌آموزان خود تمرین کرد و با گذشت زمان او متوجه شد که حتی دانش‌آموزانی که در خواندن کلمات دچار مشکل بودند، توانایی نوشتن کلمات بلند و پیچیده‌تر را به دست آوردند. برای موفقیت در این روش، برقراری تعادل بین مطالبی که دانش‌آموزان می‌خواهند بدانند و آنچه واقعاً نیاز دارند بدانند، اهمیت دارد.

۴- برای یادگیری کلمات، بهترین روش، مطالعه­‌ی محتوایی جذاب و قابل فهم است.

مطمئن شوید کلماتی که الگوی املایی آن‌ها در حال مطالعه است، به طور معناداری در جملات، شعرها یا داستان‌های مرتبط استفاده می شوند. متن‌های ریتمیک و قافیه‌دار بهترین روش برای یادگیری کودکان می‌باشند. دانش‌آموزان را تشویق کنید تا کلمات موجود در متن را به دقت بررسی کنند و درباره‌ی اجزای کلمات و مفهوم کلی متن‌ها بحث و تبادل نظر کنند.
در این حالت، آموزش شما کمتر به جنبه‌های ماشینی و مکانیکی توجه می‌کند و بیشتر به محتوایی که در ذهن دانش‌آموزان می‌ماند و برای آنها الهام بخش است، متمرکز است. به علاوه، دانش‌آموزان وقتی با کلماتی روبه‌رو می‌شوند که در متن‌ها پی‌­درپی تکرار شده‌اند، بیشتر به املای این کلمات توجه می‌کنند.

۵- از رویکرد تجربه زبانی استفاده کنید.

از رویکرد تجربه زبانی (LEA) می‌توان با برنامه‌ریزی برای تقویت مهارت املایی دانش آموزان استفاده کرد. برای مثال: دانش آموزان را تشویق کنید تا داستان‌هایی را به صورت شفاهی بیان کنند و در همین حین داستان‌ها را بر روی تخته بنویسید. سپس این داستان‌ها را بلند در کلاس بخوانید. در بخش‌های مهم متن که مرتبط با املای کلمات یا نکات قبلی یا جدید هستند، تاکید کنید. درنهایت، با دانش‌آموزان در مورد این نکات گفت­‌وگو کنید.

به این صورت، دانش‌آموزان می‌توانند با استفاده از کلماتی که بخشی از زبان شفاهی آن‌ها هستند و تجربیات واقعی، تخیلی یا تجربیات تصویری آن‌ها را منتقل می‌کنند، ارتباط بهتری برقرار کنند.

6-  از نمونه‌­های واقعی استفاده کنید.

برای اینکه دانش آموزان اهمیت درست نوشتن را متوجه شوند، از نمونه­‌های واقعی غلط املایی در جامعه استفاده کنید و درباره‌ی پیامدهای اشتباه نوشتن این کلمات، با یکدیگر گفت‌­وگو کنید. این کار باعث می‌شود که دانش آموزان به اهمیت درست نوشتن کلمات پی­‌ببرند و آن را درک کنند.

برای این کار شما می‌توانید از آنها سوالاتی مثل : به نظر شما، املای کدام کلمه نادرست نوشته شده است؟ – نادرست نوشته شدن کدام کلمه مردم را به فکر وادار می‌کند؟ – درست نوشتن املای کلمات چه اهمیتی دارد؟

7-  تمریناتی برای درست نویسی تعیین کنید.

به جای اینکه از دانش آموزان آزمون املا بگیرید، می‌توانید از آن‌ها بخواهید که به عنوان ویراستار، متن‌­های نوشته شده را، خودشان تصحیح کنند. این متن‌­ها ممکن است توسط معلم طراحی شود تا معلم از یادگیری کلمات درس‌­های گذشته اطمینان حاصل کند.

در هنگام نوشتن غلط­‌های املایی، شما می‌توانید از کلماتی که حروف تشکیل دهنده‌ی آن‌ها دو حالت نوشتاری دارند و دانش آموزان را به شک می‌­اندازند استفاده کنید. مثلا : تسمیم گیری ” تصمیم گیری ” ، طماشاخانه ” تماشاخانه ” ، طکه ابر ” تکه ابر ” .

8-  به دانش آموزان اجازه دهید نوشته­‌های خلاق خودشان را بنویسند.

به دانش آموزان این فرصت را بدهید تا با توجه به یک موضوع خاص، متن­‌های خودشان را نوشته و ارائه دهند. مثلا می‌توانید برای این کار از تعطیلات استفاده کنید تا خاطراتشان را نوشته و به اشتراک بگذارند. این نوع فعالیت از تمرین­‌های جمله سازی یا بازنویسی کلمات اشتباه نوشته شده،، موثرتر و جذاب­‌تر است.

9-  از جورچین جست­‌وجوی کلمات استفاده کنید.

دانش آموزان از انجام این نوع فعالیت بسیار لذت می‌برند! این فعالیت می‌تواند به عنوان تمریناتی برای آموخته‌­های جلسات قبل مورد استفاده قرار گیرد. همچنین این فعالیت را می‌توانید به صورت گروهی در کلاس خود اجرا کنید و هر گروهی که زودتر کلمات را پیدا می‌کنند، برنده می شوند.

مثالی برای این فعالیت:

10- فعالیت‌هایی مبتنی بر حرکت خلق کنید.

فعالیت‌های مبتنی بر حرکت می‌تواند تمرکز و درگیری دانش آموز با موضوع درس را افزایش دهد. با توجه به این موضوع، شما می‌توانید فعالیت املایی کلاس خود را با فعالیت‌­های حرکتی تلفیق کنید. بازی لی­‌لی یکی از محبوب‌­ترین بازی­‌های حرکتی است. به این صورت که دانش آموز یه شیء کوچکی را درخانه‌ی اول پرتاب کرده و از روی خانه‌های دیگر می‌­پرد. اگر دانش آموز تعادل خود را از دست داد یا پای او روی خط رفت، باید کلمه­‌ای که در خانه‌ی اول بود را بخش‌­بخش کرده و بازگو کند.

11-  فعالیت‌­های املایی را با بازی ترکیب کنید.

شما می‌توانید از گردونه‌ی شانس برای جذاب­ کردن تمرینات املایی استفاده کنید. در این فعالیت شما می‌توانید از گردونه­‌های مجازی استفاده کنید یا اینکه خودتان آن را طراحی کنید. به دانش آموزان اجازه بدهید که گردونه را به صورت گروهی چرخانده و کلمات را یادداشت کنند. به این صورت که جملاتی را در گردونه نوشته، دانش آموزان گردونه را بچرخانند و بر روی هر جمله‌­ا‌ی که ایستاد آن را خوانده و کلمه‌ی مربوط به آن را حدس بزنند؛ (به نوعی مانند جدول‌­هایی که حل می کنیم). برای مثال:

ما روی آن می­‌ایستیم- ما روی آن راه می‌رویم.  کلمه‌ی مربوط به این جمله: ” زمین “.

یک نمونه‌ی ترکیب املا با بازی:

​منبع: سایت edutopia