اخیرا تعدادی از معلمان از ما درخواست کردند چند متن املا در سایت خود قرار دهیم.

این موضوع، باعث بحث و گفت‌وگو در دفتر ما شد. و ما شروع به پرسیدن این سوالات از خود کردیم:

• چند معلم هنوز از دیکته به عنوان یک ابزار آموزشی در کلاس‌هایشان استفاده می‌کنند؟
• چند معلم املا را وقت تلف کردن، کاری خسته کننده و معلم محور می‌دانند؟

با توجه به برنامه درسی امروز که پر از اطلاعات است، عجیب نیست که روش‌های سنتی تدریس مانند املا به مرور زمان کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در ادامه موارد زیر بررسی خواهد شد.

• املا چیست؟
• معلمان چگونه املا بگویند و فواید املا گفتن، چیست؟
• معلمان چگونه می توانند املا را برای دانش‌آموزان جذاب کنند؟ (چند روش نوین املا)

■ املا چیست؟

املا یعنی یک نفر (معمولاً معلم) قسمتی از متن را بلند بخواند تا شنوندگان (دانش‌آموزان) بتوانند آنچه گفته می‌شود را بنویسند. بعد از اینکه خواندن متن تمام شد، دانش‌آموزان متن خود را با متن اصلی مقایسه می‌کنند و اشتباهات خود را اصلاح می‌کنند. در حالی‌که این روش فوایدی دارد، ولی جایگزین‌هایی برای این روش سنتی وجود دارد که می‌توان املا را به یک فعالیت “دانش‌آموز محور” تبدیل و مهارت‌های مختلفی را در این فرآیند، تقویت کرد.

■ معلمان چگونه املا بگویند و فواید املا گفتن چیست؟

معلم باید ابتدا متن را یک بار با سرعت کم بخواند تا دانش‌آموزان فقط به متن گوش دهند. سپس متن را دوباره به صورت واضح و به ترتیب جمله به جمله بخواند. هم‌زمان، دانش‌آموزان باید شروع به نوشتن کنند. زمان کافی به دانش‌آموزان بدهید تا یک کلمه یا جمله را تا آخر بنویسند، سپس کلمه یا جمله‌ی بعدی را بگوید. متن را دوباره بخوانید و به دانش‌آموزان زمانی بدهید تا چیزی که نوشته‌اند را مرور کنند و املا، نقطه‌گذاری و دستور زبان را بررسی کنند. متن را روی تخته بنویسید تا دانش‌آموزان بتوانند نوشته خود را بررسی و تصحیح کنند. زمانی که دانش‌آموزان متن خود را با متن اصلی مقایسه می‌کنند، این کار به آن‌ها کمک می‌کند تا متوجه اشتباهات خود شوند و برای اصلاح آن‌ها تلاش کنند. این مشکلات ممکن است شامل اشتباهات املایی، استفاده نادرست از علامت‌گذاری برای جملات و قواعد زبان فارسی باشد.

■ معلمان چگونه می‌توانند املا را برای دانش‌آموزان جذاب کنند؟ (چند روش نوین املا)

۱– معرفی کلمات جدید

استفاده از املا برای آشنایی دانش‌آموزان با لغات جدید مفید است. پس از اینکه دانش‌آموزان نوشته‌هایشان را بررسی کردند، به آن‌ها اجازه دهید دور کلماتی که جدید هستند و معنی آن‌ها را نمی‌دانند، خط بکشند سپس از آن‌ها بخواهید که با استفاده از لغت‌نامه معنی این کلمات را پیدا کنند.

۲– یادداشت برداری

از دانش‌آموزان بخواهید که در حین گوش دادن به متن، یادداشت برداری کنند. این کار به آن‌ها کمک می‌کند تا مفاهیم اصلی و کلمات کلیدی متن را تشخیص دهند. بعد از اتمام متن، آن‌ها را تشویق کنید تا از یادداشت‌های خود برای بازنویسی متن به زبان خودشان استفاده کنند.

۳– املای دانش‌آموزی

به دانش‌آموزان اجازه بدهید دوتا دوتا به یکدیگر املا بگویند، این کار به تقویت مهارت‌های سخنرانی (گفتاری) و تلفظ آن‌ها کمک می‌کند. همچنین، این امکان را به دانش‌آموزان می‌دهد که نقش فعّال‌تری در انجام کارهای خود داشته باشند.

۴– املا ی فشرده (املای دستور زبان)

زمانی‌که یک متن را می‌خوانید، از دانش‌آموزان بخواهید نمونه‌هایی از ویژگی‌های دستور زبان (نگارشی) را که در نظر دارید، بر آن تمرکز کنند و بنویسند. به‌عنوان مثال، می‌توانید از دانش‌آموزان بخواهید تا هر فعلی که در متن می‌شنوند، بنویسند.

۵- املای سریع (املای کاربردی)

از متن‌های مختلف برای تمرین املا استفاده کنید. مثلا: از لیست‌های خرید، نقد کتاب و فیلم، متن خبرها و توضیحات محصول استفاده کنید.

۶– پادکست خیالی

وانمود کنید که متن املا از طریق یک پادکست خوانده می‌شود.  هر وقت که شما متن را می‌خوانید، دانش‌آموزان دستوراتی مانند «توقف»، «۱۰ ثانیه به عقب»، «پخش»،  را فریاد می‌زنند – دقیقا مانند اینکه به یک پادکست گوش می‌دهند.

۷– املای تکمیلی گروهی _ املا حافظه محور

این املا به عنوان یکی از فعالیت‌های کلاسی، به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد تا با همکاری یکدیگر، یک متن کوتاه املا را دوباره بنویسند. ابتدا متن املا را برای دانش‌آموزان بخوانید و آن‌ها صرفا گوش دهند، بدون آن‌که چیزی بنویسند. سپس از دانش‌آموزان بخواهید تا آنچه را به یاد دارند، بنویسند. سپس متن را دوباره برای آن‌ها بخوانید و اجازه دهید هرگونه اطلاعات اضافی که قبلاً فراموش کردند را بنویسند.

جست‌وجوگر و مترجم: مهوش سلیمی