از مشاهده تا درک: شناخت جامع دانش‌آموزان
جمعه ۶ مهر ۱۴۰۳ 1403-07-20 14:48از مشاهده تا درک: شناخت جامع دانش‌آموزان
امیدوارم سال تحصیلی جدید برای شما و دانش‌آموزانتان سرشار از کشف در مسیر موفقیت باشد. هر معلمی دوست دارد قبل از شروع کلاس از دانش‌آموزان و اولیای آن‌ها شناخت پیدا کند. البته این کنجکاوی را والدین و دانش‌آموزان نیز نسبت به آموزگار جدید دارند. نبود این شناخت و آگاهی می‌تواند ما را دچار اضطراب و گاهی ترس کند. این احساس ممکن است ما را به سمت رفتارهایی هدایت کند که در هر فردی متفاوت خواهد بود. امروز در کنار هم چند راهکار تعریف می‌کنیم تا به‌راحتی بتوانیم احساسات خود را مدیریت کنیم و شناخت درستی از هر آنچه به کلاسمان مرتبط است، به دست بیاوریم. این روزها بسیار می‌شنویم که به ما می‌گویند در ابتدای سال، والدین و دانش‌آموزان خود را بشناسید و پیشنهادهایی هم برای رسیدن به این هدف ارائه می‌شود. اما شناختی که هدف ماست، یعنی چه؟
شناخت به معنای درک و آگاهی از چیزها، افراد، یا پدیده‌هاست. در زمینه‌ی روان‌شناسی و آموزش، شناخت معمولاً شامل چند بُعد است:
- شناخت فردی: درک ویژگی‌ها، نیازها و علایق هر فرد.
- شناخت اجتماعی: آگاهی از نحوه تعاملات فرد با دیگران و محیط اجتماعی‌اش.
- شناخت شناختی: شامل توانایی‌های تفکر، حل مسئله و یادگیری.
- شناخت عاطفی: فهم احساسات و واکنش‌های عاطفی خود و دیگران.
حتماً با خود می‌پرسید این شناخت چه کمکی به معلم می‌کند؟
شناخت به ما کمک می‌کند تا روابط بهتری برقرار کنیم و تصمیمات مؤثرتری بگیریم. در آموزش، شناخت دانش‌آموزان به معلمان کمک می‌کند تا روش‌های تدریس خود را با نیازهای خاص هر دانش‌آموز تطبیق دهند.
چگونه می‌توانیم به شناختی جامع از دانش‌آموزان در کلاس درس برسیم؟
نکته‌ی مهم: قبل از هر کاری، فضایی مناسب برای ثبت آنچه کشف می‌کنیم، فراهم کنید. حتماً دفتری مناسب تهیه کنید که بتوانید هر آنچه درباره‌ی دانش‌آموز خود از ابتدای سال و در طول سال کشف می‌کنید را ثبت کنید تا بهتر بتوانید با استفاده از مستندات دوره‌ای، پیشرفت و نیازهای دانش‌آموز را متوجه شوید.
روش‌های شناخت دانش‌آموزان
آشنایی با ویژگی‌های رشدی دانش‌آموزان
قبل از هر کاری تحقیق کنیم و با ویژگی‌های رشدی دانش‌آموزان از نظر تغییرات بدنی، شناختی، اخلاقی، اعتقادی، عاطفی و اجتماعی آشنا شویم. دانستن این مهارت‌ها و ویژگی‌ها به ما کمک می‌کند تا هر رفتار و کلامی را نامتعارف ندانیم. آگاهی دادن این مسئله به والدین نیز می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
گفتگوهای فردی برگزار کنید
ارتباط‌های فردی می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند تا احساس امنیت و اعتماد کنند و راحت‌تر درباره‌ی افکار و احساسات خود با شما صحبت کنند. در این گفتگوها معلم با نیازهای دانش‌آموز آشنا شده و می‌تواند در فرایند آموزش به آن‌ها توجه کند. ویژگی‌های گفتگوهای فردی در زیر آمده است.
- شنونده‌ی فعال بودن: بر کلام گوینده تمرکز کنیم.
- ارتباط غیرکلامی: از زبان بدن و چهره برای نشان دادن توجه و درک استفاده کنیم.
- پرسش‌گری صحیح: با طرح سؤالات باز و تشویق به تفکر، دانش‌آموز را به بیان احساساتش ترغیب کنیم.
- بازخورد مناسب: با بیان آنچه از صحبت‌های دانش‌آموز درک کرده‌ایم، توجه و دقت خود را نشان دهیم.
مشاهده
استفاده از مشاهده برای شناسایی رفتارها و تعاملات دانش‌آموزان به معلمان امکان می‌دهد تا بدون پیش‌داوری، اطلاعات ارزشمندی درباره‌ی شخصیت و نیازهای یادگیری دانش‌آموز به دست آورند. مشاهده به ما کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی آموزشی بهتری داشته باشیم و بر اساس شناخت به‌دست‌آمده، مسیر یادگیری مناسبی را برای کلاس خود طراحی کنیم. نکات مهم در مشاهده را می‌توانید در ادامه بخوانید.
- مشخص کنید به دنبال چه نوع رفتارها یا تعاملاتی هستید.
- از ابزارهای مشاهده مثل چک‌لیست‌های شخصی‌سازی‌شده استفاده کنید.
- رفتار دانش‌آموزان را در فعالیت‌های مختلف مشاهده کنید و به رفتارهای تکراری توجه کنید.
فعالیت‌های کلاسی
می‌توانیم از فعالیت‌های گروهی، بحث‌ها و بازی‌های شناختی برای افزایش شناخت و آگاهی نسبت به دانش‌آموزان استفاده کنیم. این فعالیت‌ها به ما کمک می‌کنند تا مهارت‌های اجتماعی، کلامی، حل مسئله و خلاقیت دانش‌آموزان را بهتر بشناسیم.
پیشنهاد ویژه
چنانچه تمایل دارید اطلاعات بیشتری درباره‌ی این موضوع کسب کنید، از لایوهای هفتگی شماره 55 و 56 را که به‌صورت رایگان در سایت معلم توانمند در دسترس شماست، تماشا کنید.
نتیجه‌گیری
شناخت دقیق دانش‌آموزان به ما کمک می‌کند تا روش‌های تدریسی مناسبی انتخاب کنیم و با توجه به ویژگی‌های خاص هر دانش‌آموز، محیط آموزشی مؤثرتری ایجاد کنیم.
در ادامه چند بازی با اهداف آن‌ها خدمتتان معرفی می‌کنیم
بازی تیزبین
این یک بازی گروهی است که در آن می‌توان میزان مهارت‌های ارتباطی، اعتماد به نفس، و سرعت عمل کودکان در حل مسئله را مشاهده و ارزیابی کرد.
بازی مونوپولی
یک بازی گروهی که به سنجش میزان هوش اقتصادی کودکان کمک می‌کند. همچنین مهارت‌های کلامی و صبوری آن‌ها را می‌توان ارزیابی کرد.
بازی کلمات ممنوعه
در این بازی، از کودک خواسته می‌شود به سوالاتی که از او پرسیده می‌شود، پاسخ دهد بدون اینکه از کلمات ممنوعه استفاده کند. برای مثال، می‌توان به کودک گفت که از کلمه “نباید” استفاده نکند. سپس از او سوالات مختلفی پرسیده می‌شود و هر زمان که کودک از کلمه ممنوعه استفاده کند، می‌بازد. این بازی در تقویت حافظه کودکان مؤثر است.
شناخت با کمک والدین
والدین، به‌عنوان افرادی که بیشترین زمان را با دانش‌آموزان سپری می‌کنند، شناخت خوبی از آن‌ها دارند. می‌توان با طراحی فعالیت‌های مشترک از این آگاهی بهره برد. چند نمونه فعالیت برایتان معرفی می‌کنیم:
- جلسات والدین و مربیان می‌تواند فضایی امن ایجاد کند تا با شنیدن نظرات والدین، به نیازها و ویژگی‌های هر دانش‌آموز پی ببریم.
- طراحی پرسشنامه‌هایی که به جمع‌آوری اطلاعات درباره ویژگی‌های شخصیتی، علایق و نیازهای دانش‌آموز کمک می‌کند، یکی دیگر از راه‌های شناخت است.
- برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای والدین با هدف تقویت روابط بین خانواده و مدرسه نیز می‌تواند به شناخت بهتر کمک کند.
ممکن است در این مسیر با چالش‌هایی برای شناخت دانش‌آموزان روبرو شویم. این چالش‌ها ممکن است فرآیند شناخت و درک آن‌ها را پیچیده‌تر کنند که به چند مورد اشاره می‌کنیم:
- تنوع فرهنگی: تفاوت‌های فرهنگی و زبانی که ممکن است ارتباط را دشوار کند.
- تفاوت‌های فردی: هر دانش‌آموز ویژگی‌ها و نیازهای یادگیری خاص خود را دارد.
- کمبود زمان: زمان محدود در کلاس برای شناخت عمیق هر دانش‌آموز.
- حس ناامنی: برخی دانش‌آموزان ممکن است احساس راحتی نکنند و از بیان خودداری کنند.
- پیش‌فرض‌های غلط: قضاوت‌های نادرست درباره دانش‌آموزان بر اساس ظاهر یا عملکرد اولیه.
- فشارهای بیرونی: فشارهای اجتماعی و خانوادگی که ممکن است بر رفتار و عملکرد دانش‌آموزان تأثیر بگذارد.
- عدم دسترسی به اطلاعات: فقدان داده‌های دقیق و مرتبط درباره پیشینه و وضعیت هر دانش‌آموز.
و اما خبر خوب …
با استفاده از متد مربیگری و ایجاد اولین قدم یعنی ارتباط صحیح، می‌توانید این چالش‌ها را کاهش دهید. بنابراین، پیشنهاد می‌کنیم در روزهای آغازین سال تحصیلی زمانی را به برقراری ارتباط و شناخت بهتر دانش‌آموزان اختصاص دهید. مطمئن باشید که با توجه به تجربه‌های ما، این امر به ایجاد آرامش بیشتر در کلاس و بهبود حال دانش‌آموزان و خود شما منجر خواهد شد.
معلم توانمند عزیز، حالا نوبت شماست که از تجربیات و فعالیت‌های خود برای شناخت دانش‌آموزانت بنویسی.
