گودال یادگیری

yadgiri
تربیت معلم

گودال یادگیری

مقدمه

بارها برای ما معلمان پیش‌ آمده است که دروس مختلفی را تدریس کرده‌ایم و در همان لحظه یا چند روز بعد، متوجه شده‌ایم که دانش‌آموزان آن را یاد نگرفته‌اند یا آن را فراموش کرده‌اند. در آن زمان است که خشمگین می‌شویم و دانش‌آموزان را متهم می‌کنیم که چرا درس نخوانده‌اند. اما واقعیت این است که یادگیری، با روشی که ما اغلب در کلاس‌هایمان تدریس می‌کنیم، اتفاق نمی‌افتد! اینکه مشتی اطلاعات را با سخنرانی انتقال دهیم یا به تدریس معلم‌محورانه‌ خودمان اندکی چاشنی بازی اضافه کنیم، یادگیری عمیق محقق نمی‌شود!
یادگیری ماندگاری که سال‌ها در خاطر دانش‌آموزان باقی بماند، با دشواری همراه است. بله، درست شنیدید! با سختی، دشواری و چالش همراه است! اصلاً اگر آسان بود، نیازی به معلم و مربی برای یادگیری نداشتیم!
در این مقاله، یک مدل یادگیری به شما معرفی می‌شود که فرآیند ذهنی دانش‌آموز، زمانی که وارد چالش یادگیری می‌شود، را نشان می‌دهد. ولی قبل از آن، باید کمی در مورد ناحیه‌ی امن یادگیری صحبت کنیم. ناحیه‌ای که خارج شدن از آن برای همه‌ی ما سخت و دشوار است.

دایره‌ی امن یادگیری

آسانی در یادگیری یعنی ما راحت‌ترین مسیر را برای یادگیری انتخاب کنیم؛ مسیری که بدون چالش و اضطراب باشد. محدوده‌ای که احساس کنیم هیچ انرژی منفی نمی‌گیریم و حس خوبی داریم. این همان دایره‌ی امن ما است!
اغلب افراد سعی می‌کنند از انجام کارهایی خارج از این دایره بگریزند. برای مثال، دانش‌آموزان در یادگیری ریاضی به سراغ سؤالاتی می‌روند که در حد عملیات ساده روی اعداد است و از مسئله‌ها گریزان هستند، چون درک مسائل دشوار است و این دشواری آن‌ها را از دایره‌ی امنشان در یادگیری خارج می‌کند. معمولاً در همین لحظات است که از دانش‌آموزانمان افعال منفی و نون‌دار می‌شنویم. اما اگر دانش‌آموزانمان را نسبت به این دایره و فرآیند یادگیری آگاه کنیم، چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر دانش‌آموزان بدانند زمانی که با مسئله‌های دشوار دست‌وپنجه نرم می‌کنند، ناامیدی بخشی از فرآیند یادگیری است، چه می‌شود؟
در این مقاله به شما خواهیم گفت که چطور می‌توانیم با آموزش گودال یادگیری به دانش‌آموزانمان، آن‌ها را به خودآگاهی برسانیم تا در زمان یادگیری فشار کمتری را متحمل شوند.

 

 
مدل چالش یادگیری 

مدل چالش یادگیری در سال 2007 توسط جیمز ناتینگهام ایجاد شد. در مرکز چالش یادگیری، گودال یادگیری قرار دارد. طبق نظر ناتینگهام، زمانی یک یادگیرنده وارد گودال یادگیری می‌شود که با مجموعه‌ای از سؤالات بی‌پاسخ مواجه شود و به تفکر عمیق در مورد آن موضوع خاص بپردازد. اینجاست که یادگیری عمیق شروع به رخ دادن می‌کند.
هنگامی که دانش‌آموزان وارد گودال یادگیری می‌شوند، مهم است که به آن‌ها در مورد یادگیری عمیقی که در حال رخ دادن است، یادآوری کنید. دانش‌آموزان ممکن است ناامید شوند یا بخواهند تسلیم شوند. به آن‌ها یادآوری کنید که ذهنیت رشد را حفظ کنند. در نهایت، دانش‌آموزان بر گودال یادگیری غلبه خواهند کرد و به مرحله‌ی «آها…» خواهند رسید. این همان زمانی است که دانش‌آموزان احساس می‌کنند یاد گرفته‌اند.

 مراحل گودال یادگیری

۱- مرحله یک (ایجاد چالش)
این مرحله برای ایجاد فرصت‌هایی در آموزش است تا دانش‌آموزان احساس گیج شدن، کنجکاوی و حتی سردرگمی کنند. شروع اولیه یک درس، گودال یادگیری است؛ جایی که دانش‌آموزان دچار تعارض شناختی بین اطلاعات قبلی و اطلاعات جدید می‌شوند. این حس برای برخی از یادگیرندگان ترسناک است، در حالی که برای برخی دیگر هیجان‌انگیز.
مثال: برای شروع تدریس عددنویسی در ریاضی، یک مسئله ایجاد کنید. مثلاً مقداری پول در اختیارشان قرار دهید و از آن‌ها بخواهید که حدس بزنند با این مقدار پول، فلان وسیله با قیمت مشخص را می‌توانند خریداری کنند؟
با این مسئله، بچه‌ها وارد مرحله‌ی اول چالش یادگیری می‌شوند و ذهنشان درگیر حل مسئله می‌شود.

۲- مرحله دو (مبارزه و کشمکش)
افتادن در گودال چالش‌برانگیزترین بخش یادگیری است. هنگامی که دانش‌آموزان با یک مسئله‌ی به‌ظاهر دشوار روبه‌رو می‌شوند، زود تسلیم می‌شوند و ابراز ناتوانی می‌کنند. در این مرحله، معلم می‌تواند به دانش‌آموزان یادآوری کند که این حس ناتوانی بخشی از مسیر یادگیری است و با ادامه دادن به تلاش، می‌توانند بر آن غلبه کنند.
اینجا همان مرحله است که دانش‌آموزان افعال نون‌دار مانند: نمی‌توانم، نمی‌شود، نمی‌رسم و … را به کار می‌برند. معلم در این مرحله به کودکان کمک می‌کند تا این احساسات را به‌عنوان یک بخش دشوار اما ضروری از این فرآیند یادگیری بدانند، آن دشواری را بپذیرند و حتی از آن استقبال کنند. همچنین معلمان می‌توانند از احساس ناامیدی و ناراحتی خود در گذشته نیز برای دانش‌آموزان بگویند تا با آن‌ها همدلی کنند و طبیعی بودن این امر را به آن‌ها نشان دهند.

۳- مرحله سه (یادگیری عمیق)
هنگامی که یادگیرندگان شروع به حرکت و فعالیت می‌کنند، فرآیند یادگیری عمیق آغاز می‌شود. دانش‌آموزان با استفاده از دانش قبلی، ایجاد ارتباط با یک موقعیت یا مفاهیم مشابه و یا استفاده از منابع موجود در کلاس درس، در جهت یادگیری پیش می‌روند.
سفر خارج شدن از گودال می‌تواند طولانی، دشوار و حتی شامل چندین لغزش به عقب باشد! در اینجا است که دانش‌آموزان یاد می‌گیرند مقاومت کنند، بیاموزند و از اشتباهات خود درس بگیرند.
در این مرحله، مفهوم برای دانش‌آموزان شفاف می‌شود. از طریق این مرحله است که یادگیرندگان می‌توانند به یکدیگر کمک کنند. ارائه مشاوره به همسالان و پرسیدن سؤالات از یکدیگر می‌تواند برای رشد اجتماعی و تحصیلی آن‌ها مفید باشد. معلم نیز می‌تواند به‌عنوان مربی وارد عمل شود و با سؤالات سازنده، روش‌های تدریس دانش‌آموزمحور و نگاه مربی‌گرایانه، به دانش‌آموز کمک کند تا مسائل و چالش‌های خود را حل کند.

۴- مرحله چهار (بازنگری و تأمل)
در این مرحله، دانش‌آموز از گودال خارج شده و به یادگیری کامل رسیده است. او می‌تواند یادگیری خود را به کلاس ارائه دهد، به هم‌سالانش کمک کند و از همه مهم‌تر، به خودآگاهی در یادگیری نیز برسد.
از آنجایی که دانش‌آموز قبلاً در مرحله‌ی سوم، مفهوم را به‌طور عمیق درک کرده است، مرحله‌ی چهار به او این امکان را می‌دهد تا در مورد فرآیند یادگیری خود تأمل کند. دانش‌آموزان پس از بررسی نحوه‌ی حرکت خود از یک مرحله به مرحله‌ی دیگر، متوجه نقاط قوت و ضعف خود می‌شوند، یاد می‌گیرند که چطور می‌توانند یاد بگیرند و در نهایت می‌توانند از همان استراتژی برای مواجهه با چالش‌های یادگیری دیگر استفاده کنند.

آموزش گودال یادگیری به دانش‌آموزان در کلاس

همان‌طور که قبلا گفتیم، آشنا کردن دانش‌آموزان با گودال یادگیری، به آن‌ها کمک می‌کند تا نسبت به یادگیری خود، آگاه شوند و در طول مسیر یادگیری، فشار کم‌تری را متحمل شوند.

ابتدا، پوستر گودال یادگیری (نمونه‌ی فارسی این گودال، توسط تیم معلم توانمند طراحی شده است که می‌توانید با کلیک روی‌ گودال یادگیری آن را دانلود کنید)، در جایی از کلاس که همه‌ی دانش‌آموزان به آ‌ن دید داشته باشند نصب کنید. از آن‌ها بخواهید برداشتشان را نسبت به تصویر گودال یادگیری بگویند. سپس گام‌های گودال یادگیری را برایشان صریحا توضیح دهید. به آن‌ها بگویید زمانی که با یک مسئله‌ی دشوار مواجه می‌شوند در واقع در حال افتادن در گودال یادگیری هستند. زمانی که نمی‌توانند مسئله را حل کنند در عمیق‌ترین قسمت گودال هستند. به آن‌ها بگویید زمانی که ناامید می‌شوید همین‌جاست! و اگر به تلاش ادامه دهید و از من یا دوستانتان کمک بگیرید، می‌توانید از گودال خارج شوید. 

در طول سال تحصیلی، هر جایی که دانش‌آموزان دچار چالش شدند، میتوانیم به آن‌ها یادآور شویم که در گودال یادگیری هستند و این وضعیت همیشگی نخواهد بود. به مرور زمان خواهید دید که دانش‌آموزان خودشان به یگدیگر یادآوری می‌کنند.

تیم معلم توانمند، برای درک بهتر این گام‌ها‌، ویدئویی را آماده کرده است که می‌توانید‌ آن را از این‌جا ببینید.

 

 
نتیجه‌گیری

یکی از بهترین کارهایی که می‌توان در کلاس انجام داد این است که به دانش‌آموزان آموزش دهیم، درگیر شدن با مسئله، ناامیدی از حل آن و کشمکش برای حل سؤالات، جزء فرآیند یادگیری است. تلاش کردن برای حل آن، باعث ایجاد پشتکار و استقامت می‌شود و به موفقیت منجر می‌شود. در روزگاری که دانش‌آموزان عادت به انجام سریع کارها دارند، دشواری‌ و زمان‌بر بودن یادگیری می‌تواند بسیار چالش برانگیز باشد بنابراین با آموزش مدل چالش یادگیری به دانش‌آموزان و آگاه کردن آن‌ها نسبت به فرآیند یادگیری، تا حد زیادی می‌توان چالش‌ها را کاهش داد.

نظرات (1)

  1. کاربر سایت

    ممنونم از تیم پویا و پرتلاش معلم توانمند
    مقاله ی جالبی بود و برای من بسیار کاربردی ! برقرار باشید ⚘️

دیدگاه خود را اینجا قرار دهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *