اخیرا پژوهشی انجام شد و نشان داد که جایزه دادن در مباحثی همچون حضور و غیاب، نه تنها به حضور بیشتر بچه‌ها در کلاس کمک نکرد، بلکه غیبت آن‌ها را بیشتر کرد!

خانم کارلی رابینسون، محقق دانشگاه هاروارد، وقتی تصمیم گرفت به همراه همکارانش مطالعه‌ای را برای بررسی تاثیر جوایز بر میزان حضور و غیاب انجام دهد، انتظار داشت نتایج مثبت باشد. چرا که در آمریکا، مثل بسیاری از مدارس ایران، اعطای جوایز روشی رایج برای تشویق دانش‌آموزان محسوب می‌شود.

آن‌ها با صدها معلم و مدیر مدارس مصاحبه کردند و به این نتیجه رسیدند که اکثر آن‌ها به اعطای جوایز برای بالا بردن موفقیت اعتقاد دارند. همین‌طور برای حضور منظم دانش‌آموزان در مدرسه، جوایزی در نظر می‌گرفتند. فقط ۲ درصد از معلمان و مدیران معتقد بودند اعطای این جوایز خوب نیست.

خانم رابینسون و همکارانش، نتایج پژوهش خود را این‌طور بیان کردند که: جوایز نه تنها در افزایش حضور موثر نیستند، بلکه در واقع می‌تواند میزان غیبت را پس از اهدای جایزه افزایش دهد!

در این پژوهش ۱۵۰۰۰ دانش‌آموز را در سه گروه در نظر گرفتند. گروه اول دانش‌آموزانی که در ازای حضور منظم‌، جایزه‌ای دریافت نمی‌کردند. گروه دوم دانش‌آموزانی که به آن‌ها گفته میشد اگر در ماه آتی غیبت نداشته باشند جایزه دریافت می‌کنند و گروه سوم دانش‌آموزانی که به آن‌ها گفته میشد کسانی که در ماه گذشته غیبت نداشته‌اند، جایزه دریافت می‌کنند. یعنی در واقع گروه سوم غافلگیر می‌شدند و از قبل وعده‌ی دریافت جایزه به آن‌ها داده نشده بود.

برخلاف آن‌چه که مدیران تصور می‌کردند، برای گروهی که وعده‌ی جایزه از قبل به آن‌ها داده می‌شد، افزایش حضور در مدرسه را شاهد نبودیم. اما  چیزی که محققین را شگفت‌زده کرد این بود که پس از اهدای جوایز غیبت‌ها در ماه‌های بعدی افزایش یافت. چیزی حدود ۸ درصد!

خانم رابینسون می‌گوید: «اهدای جوایز به دانش‌آموزان، به جای انگیزه دادن به آن‌ها برای حضور بیشتر، پیام‌های ناخواسته‌ای را به آن‌ها ارسال می‌کرد که انتظارش را نداشتیم». این موضوع به ویژه برای دانش‌آموزانی که در نتایجشان، عملکرد آموزشی پایین‌تری داشتند، پررنگ‌تر بود. یعنی دقیقا همان دانش‌آموزانی که نیاز به حضور بیشتر در مدرسه داشتند.

جوایز تاثیر مثبت کوتاهی روی حضور دانش‌آموزان داشت و به مرور زمان تاثیر آن اندک و حتی منفی شده بود. حالا چرا جوایز نتیجه‌ی معکوس داشت؟ یکی از دلایلش این بود که جایزه یک انگیزه‌ی بیرونی محسوب می‌شد و تحقیقات نشان می‌دهد این ایده اصلا خوب نیست. به گفته‌ی محققین این مطالعه، جوایز می‌تواند انگیزه‌ی درونی دانش‌آموز را از بین ببرد و حتی عدم اعطای جایزه به آن‌ها مجوز عملکرد پایین بدهد.

محققین دریافتند که ممکن است دانش‌آموزانی که جایزه دریافت می‌کنند بر این باور باشند که جوایز، آن‌ها را به عنوان فرد برتر معرفی می‌کند و حتی آن‌ها اجازه دارند از دوستان خود فاصله‌ی بیشتری بگیرند و حتی غیبت کنند چرا که برتر هستند و نیازی به حضور به اندازه‌ی دیگر دوستان خود در مدرسه ندارند.

ما به جای اهدای جایزه بر اهمیت ایجاد روابط خوب برای ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان تاکید می‌کنیم. به طور مثال وقتی دانش‌آموزان غیبت می‌کنند، معلمان با تماس با دانش‌آموز یا برقراری ارتباط در زمان مناسب، نشان دهند که حضور او اهمیت دارد. «ایجاد روابط قابل اعتماد و مثبت با دانش‌آموزان» بهترین مسیر برای ایجاد انگیزه‌های درونی خواهد بود.

در نهایت باید عنوان کنیم که جوایز ممکن است در کوتاه مدت آثار مثبتی بر رفتار و نتایج دانش‌آموزان داشته باشد اما در دراز مدت حتما این اثرات خنثی شده و یا حتی منفی خواهد شد.